تیم درمان میبایست آموزشهای لازم و تخصصی را در جهت آماده سازی دستگاه و کارگذاری کاتتر گذرانده باشند. آموزش و مهارت تیم درمان نه تنها موجب کاهش و کنترل عوارض میشود، بلکه روند مراحل درمان را بهبود میبخشد.
مراحل آماده سازی
الف) ارزیابی بالینی بیمار قبل از کارگذاری IABP
قبل از تعبیه بالون پمپ میبایست وضعیت بیمار ارزیابی و ثبت گردد:
1- جریان خون: رنگ پوست، حرارت، قدرت پر شدن مجدد مویرگی، کیفیت نبض و معاینه حسی – حرکتی هر دو پا بررسی میگردد.
2- همودینامیک: بهتر است برون ده قلب (CO)، اندکس قلبی (CI)، فشار وج مویرگی ریه (PCWP)، فشار ورید مرکزی (CVP)، فشار شریان ریوی (PAP) و اندکس سیستولیک بطن چپ (LVSWI) ارزیابی شود.
3-شاخص قوزک/بازویی: جهت جلوگیری از کاهش گردش خون و پیشگیری از ایسکمی اندام تحتانی میتوان از این شاخص بسیار مهم استفاده نمود. در این شاخص فشار سیستولیک قوزک پا با فشار سیستولیک بازو مقایسه میگردد.
= شاخص قوزک/بازویی (Ankel/Brachial Index)
محدوده طببیعی : 1-8/0
آسیب خفیف در گردش خون : 8/0-6/0
آسیب متوسط در گردش خون: 6/0-4/0
آسیب جدی در گردش خون : کمتر از 4/0
ب) آماده نمودن دستگاه
- اتصال به پریز برق و روشن نمودن دستگاه
- بررسی کپسول هلیوم
- آماده نمودن محلول نرمال سالین هپارینه (5000 واحد در 500 سی سی سرم)
- اتصال ترانس دیوسر به دام فشار خون
- آماده نمودن و هواگیری مسیر اندازه گیری فشار خون
- اتصال چست لیدهای ECG به بیمار
ج) لوازم مورد نیاز یکبار مصرف
- ماده ضد عفونی کننده پوست
- لیدوکائین جهت بی حسی موضعی
- نخ بخیه جهت ثابت نمودن کاتتر بر روی پوست
- دستکش و گان استریل به همراه ماسک، کلاه و عینک
- شان استریل
- محلول نرمال سالین هپارینه
- کیت کاتتر
د) انتخاب کاتتر بالون پمپ
کاتتر بالون پمپ بر اساس اندازه قد بیمار و در صورت امکان بر اساس ارزیابی قطر آئورت انتخاب
میگردد. انتخاب صحیح کاتتر، اثر بخشی IABP را افزوده و عوارض آنرا کاهش میدهد. چنانچه انتخاب بالون صحیح انجام شده باشد، می-بایست:(شکل 2-7)
1- ابتدای بالون تا آئورت توراسیک یعنی 2-1 سانتی متر زیر شریان ساب کلاوین چپ و یا بین فضای دندهای 2 و3 (intercostal spaces2,3) قرار گیرد.
2- انتهای بالون بالاتر از شریان کلیوی باشد.
3-90-80 درصد از فضای داخل آئورت در هنگام پر شدن بالون، مسدود گردد.
تناسب اندازه بالون را میتوان به وسیله مانیتورینگ شکل موج فشار بالون و فشار شریانی در طی پر شدن بالون ارزیابی نمود. در این حالت فشار کفه (Plateau) بر روی منحنی فشار بالون نباید بیشتر یا کمتر از 20 میلیمتر جیوه نسبت به Peak Diastolic Pressure(PDP) بر روی منحنی فشار شریانی تفاوت داشته باشد.
تصویر موج فشار بالون
ه) کیت کاتتر بالون پمپ
کیت کاتتر بالون پمپ از دو قسمت استریل جدا از هم تشکیل شده است. (شکل 4-7)
1- وسایل مربوط به کارگذاری(Insertion) :
- سوزن آنژیوگرافی Needel
- گاید وایر Guid Wire
- دایلاتور Dilator
- شیت Sheath
- رابط اندازهگیری فشار خون Line Pressure
- سه راهی جهت شستشوی مسیر
- ربط گاز هلیوم Line Helium
2- کاتتر بالون (Balloon Catheter)
- کاتتر بالون
- استیلت وایر Stylet Wire
- سرنگ و دریچه یک طرفه
و) روشهای کارگذاری کاتتر
کاتتر بالون داخل آئورتی معمولاً در بخشهای: آنژیوگرافی، اتاق عمل، اورژانس و مراقبتهای ویژه توسط متخصص آموزش دیده و از طریق شریان فمورال تعبیه میگردد. جهت کاهش عوارض و سهولت در کار از فلوروسکوپی یا اکوکاردیوگرافی از طریق مری (TEE) استفاده میشود.
در این عمل از روشهای زیر استفاده میگردد:
1- تعبیه از طریق زیر جلد Percutaneous Insertion
در این حالت پوست سوراخ و کاتتر از طریق شریان فمورال به سمت آئورت هدایت میگردد. این روش را میتوان به دو صورت انجام داد:
- جایگذاری زیر جلدی با غلاف (Sheathed) : در اکثر بیماران از این تکنیک استفاده میشود
- جایگذاری زیر جلدی بدون غلاف (Sheathless) :این تکنیک سبب کاهش قطر کاتتر (مجوع قطر بالون و غلاف) شده که حاصل آن کاهش ایسکمی اندام تحتانی میشود. Nash با استفاده از این روش توانست عارضه ایسکمی اندام تحتانی را به میزان 10 درصد کاهش دهد. Erdogan در سال 2006، این تکنیک را در بیماران دیابتیک و PVD بهکار برد که نتیجه آن کاهش چشمگیر عوارض ایسکمی و عروقی بود.
2- تعبیه از طریق جراحی Femoral Cut Down
در ابتدا با توجه به سایز بزرگ کاتترهای اولیه (15 فرنچ) از روش جراحی و شکافت پوست استفاده میگردید. در این روش شکافی بر روی پوست محل نبض شریان فمورال داده و بعد از پیدا کردن شریان، با ایجاد یک شکاف کوچک بر روی آن، کاتتر را وارد مینمودند. اما با توجه به عوارض ناشی از آن مانند: عوارض عروقی، ایسکمی و تعبیه مشکل، این روش در سال 1979 با معرفی تکنیک زیر جلدی و استفاده از کاتترهای کوچکتر
(9 فرنچ) کنار گذاشته شد.
امروزه از این روش در مواردی که بیمار نبض قابل لمس نداشته باشد (در زمان CPB و یا کاهش فشار شدید فشار خون) استفاده میگردد. برای کشیدن بالونی که به این روش کارگذاری شده، بهتر است بیمار را به اتاق عمل منتقل نمود.
3- تعبیه از طریق آئورت Trans – Thoracic
این روش معمولا در حین CPB و در بیمارانی که مشکلات شدید عروق محیطی (PVD) دارند مورد استفاده قرار میگیرد. در این حالت کاتتر مستقیما از طریق آئورت صعودی و یا با استقاده از یک گرافت عروقی 10-8 میلیمتری که بر روی آئورت صعودی قرار گرفته است، تعبیه میگردد.
4- روشهای دیگر
بالون را میتوان از طریق شریان زیر بغلی، آئورت شکمی و از راه رتروپریتوئن هم تعبیه نمود.
ط) نحوه کارگذاری
در ابتدا شریان فمورال مناسب را انتخاب نمایید. ناحیه فمورال را با مواد ضد عفونی کننده تمیز نموده، سپس شان استریل را به شکل مناسب در محل قرار دهید. در شرایط استریل محل نبض شریان را مشخص و در صورتیکه بیمار بیهوش نیست، موضع را با لیدوکائین بیحس کنید. کیت تعبیه را با رعایت نکات استریلیته باز نمایید. سپس سوزن مخصوص را با زاویه کمتر از 45 درجه وارد شریان فمورال مشترک نمایید.
Guid Wire را از طرف سر » J » شکل آن به داخل سوزن عبور داده و تا حدود فوقانی آئورت توراسیک به جلو هدایت نمایید. سوزن را از پوست خارج کرده بهطوریکه Guid Wire در محل باقی بماند. به وسیله تیغ جراحی شکاف کوچکی در پوست محل ورود Guid Wire ایجاد کنید.
1- تکنیک بدون غلاف (Sheath Less): برای تکنیک بدون شیت با یک پنس، نسج زیر جلد را با دقت باز نمایید. سپس دایلاتور را به طور کامل با راهنمایی Guid Wire وارد شریان فمورال کرده، مجدداً خارج کنید. روی محل فشار دهید تا خونریزی کنترل شود.
کیت بالون را با رعایت نکات استریلیته باز نمایید (قبل از کارگذاری سیم راهنما و شیت، کیت بالون را باز نکنید)، با استفاده از سرنگ و دریچه یک طرفه، تا حد استاندارد (حداکثر 30 سی سی) در داخل بالون خلاء ایجاد نمایید (خلاء بیش از اندازه سبب آسیب و پاره شدن بالون میشود). سرنگ را از بالون جدا کرده و دریچه را در محل باقی بگذارید تا در تمام مدت Insertion، خلاء داخل بالون حفظ گردد. این کار به عبور راحتتر بالون کمک کرده و از آسیب احتمالی به آن جلوگیری میکند. سپس بالون را از بسته بندی مخصوص خارج نمایید
بهطوریکه پوشش آن در محل باقی بماند. مراقب باشید تا بالون آسیب نبیند.
با راهنمایی Guid Wire بالون را به طرف پوست هدایت نمایید. Stylet Wire را از داخل لومن مرکزی کاتتر بالون بیرون کشیده، زمانی که انتهای سیم راهنما از همین لومن نمایان شد، میتوانید کنترل آن را به دست گرفته و بالون را بهداخل شریان وارد نمایید. در حالیکه کاتتر را نزدیک سطح پوست گرفتهاید بالون را به جلو برانید تا در محل مناسب قرار بگیرد. اگر اشکالی در جلو راندن بالون وجود دارد آن را خارج کرده و از روش با غلاف استفاده نمایید. (تعداد کمی از مراکز از این روش استفاده مینمایند). اگر کاتتر را با فشار بیش از اندازه (وجود مقاومت در حین کارگذاری) عبور دهید، امکان آسیب به شریان، بالون و دایسکشن آئورت دور از ذهن نمیباشد.
2- تکنیک با غلاف (Sheathed): در این تکنیک ابتدا ماندرن (Introducer Dilator) را بهطور کامل وارد Sheath نموده و از قرارگیری صحیح انتهای خارجی ماندرن به درون دریچه هموستاز Sheath مطمئن شوید. سپس هر دو را با راهنمایی Guid Wire وارد شریان کنید. حال ماندرن را خارج نموده و بالون را همچون روش قبل به آهستگی اما با زاویه بیشتر به سمت آئورت هدایت نمایید. محل صحیح بالون را میتوان با فلوروسکوپی تعیین نمود. در غیر این صورت میتوان فاصله تقریبی بین فضای دندهای دوم و سوم تا ناف و سپس بهطور مایل تا محل ورود کاتتر را با Stylet Wire اندازه گرفت.
پس از اطمینان از جایگذاری صحیح بالون میتوانید Guid Wire را به آرامی خارج نمایید. در این هنگام لولههای رابط را توسط سه-راهی به لومن مرکزی و لوله گاز را پس از خارج کردن دریچه یک طرفه به لوله Extender جهت عبور گاز هلیوم وصل نمایید.
بعد از اینکه دستگاه IABP شروع بهکار کرد و از شکل موجها و میزان آگمنتاسیون و محل صحیح بالون رضایت داشتید میتوانید کاتتر را توسط نخ بخیه و یا چسب مخصوص در محلهای مشخص شده به پوست ثابت نمایید. پس از این مرحله محل نبض شریان Dorsalis Pedis را لمس و یا به کمک داپلر علامت گذاری نموده تا از پرفیوژن مناسب اندام انتهایی مطمئن شوید.