بالون پمپ داخل آئورت (IABP) Intra Aortic Ballon Pump
تعریف
بالون پمپ داخل آئورتی یک وسیله کمک قلبی برون پیکری است که با بهبود پرفیوژن کرونر و کاهش افترلود، سبب افزایش اکسیژن رسانی و برونده قلب میشود. IABP شایعترین، راحتترین و ارزانترین وسیله کمک قلبی محسوب میگردد.
ساختار بالون پمپ
ساختار کلی سیستم بالون پمپ شبیه به هم بوده و هر ساله در جهت بهبود عملکرد دستگاه، تغیراتی در سیستم ایمنی، تنظیمات، کاربری آسان، روش کارگذاری، اندازه و حجم کاتترها بهوجود میآید. هر سیستم بالون پمپ داخل آئورتی از کنسول، صفحه نمایش و کاتتر تشکیل شده است.
1- کنسول
کنسول قسمت اصلی دستگاه IABP است که وظیفه آن هدایت و کنترل گاز و همچنین خالی و پر شدن بالون از گاز هلیوم می-باشد. معمولاً یک کنسول از قسمتهای زیر تشکیل شده است:
سیستم کامپیوتر: این قسمت مسئول محاسبات، تنظیمات، سیستم عیبیابی و نمایش هشدارهای مختلف جهت آگاهی از مشکلات میباشد.
کپسول هلیوم: گاز هلیوم در مخزنی خاص ذخیره شده تا در جهت پر کردن بالون مورد استفاده قرار گیرد. گاز هلیوم از واژه یونانی هلیوس به معنای «ایزد خورشید» گرفته شده است. هلیوم با نشان He، یک عنصر شیمیایی با عدد اتمی2 و وزن اتمی002602/4 میباشد. این عنصر بیبو، بیرنگ، بیمزه، غیر سمی، خنثی و تک اتمی است. هلیوم بعد از هیدروژن دومین عنصر سبک جهان بوده و از نظر فراوانی در جایگاه دوم قرار دارد. نزدیک به 24% از جرم گیتی از این عنصر است که این مقدار بیش از 12 برابر ترکیب تمام عنصرهای سنگین میباشد. هلیوم در هوای کره زمین بسیار کمیاب است و بیشتر هلیومی که در خاک زمین پیدا میشود در عنصرهای سنگین پرتوزا مانند اورانیوم و توریوم و در طی فرآیندی خاص پدید آمده است.
هلیوم منفجر نمیشود و در صورت نشست به داخل خون، سریعاً حل شده و آمبولی هوایی قابل توجهی بهوجود نمیآورد. از طرفی سبک بودن گاز هلیوم، سرعت پر و خالی شدن بالون را افزایش میدهد. این دلایل سبب شده است تا از گاز هلیوم در IABP استفاده شود. (1)
ترانسدیوسرفشار: فشار داخل آئورت را اندازه گیری نمود و بر روی صفحه نمایش نشان میدهد.
رابط ECG: فعالیت الکتریکی قلب را بر روی صفحه نمایش نشان میدهد.
داپلر: قبل و بعد از تعبیه کاتتر میبایست از داپلر در جهت کنترل نبض اندام تحتانی استفاده نمود.
چاپگر: اطلاعات مورد نیاز بر روی نمایشگر را چاپ مینماید.
باتری: در مواقع انتقال بیمار و قطع برق مورد استفاده قرار میگیرد.
مودم: جهت کنترل دستگاه از راه دور مورد استفاده قرار می گیرد.
2- مانیتور و صفحه کلید:
نمایش کلیه اطلاعات مربوط به بیمار، کاتتر و دستگاه بر روی صفحه نمایش در معرض دید کاربر قرارگرفته و صفحه کلید در جهت کنترل و تغییرات احتمالی مورد استفاده قرار میگیرد.
معمولا اطلاعات ثبت شده بر روی نمایشگر شامل:
الف) اطلاعات مربوط به ECG : شامل تعداد ضربان قلب، منحنی ECG در لیدهای مختلف و اطلاعات مربوط به منحنی انواع پیس میکر (بطنی، دهلیزی - بطنی) میباشد.
ب) منحنی فشار خون بیمار: شامل فشار سیستول، دیاستول و فشار متوسط شریانی میباشد.
ج) منحنی فشار بالون: تغییرات فشار داخل بالون به هنگام پر و خالی شدن را نشان میدهد.
د) اطلاعات مربوط به گاز هلیوم و باتری
ه) پیامهای نوشتاری و انواع هشدارها
3-کاتتر بالون پمپ
کاتتر بالون پمپ یکی از قسمتهای بسیار مهم در سیستم IABP بوده و از دو قسمت داخل شریانی و خارج شریانی تشکیل شده است.
قسمتهای تشکیل دهنده کاتتر بالون پمپ
بخش داخل شریان:
قسمتی از کاتتر که در داخل شریان قرار گرفته و شامل محفظه (غشاء) بالون و تنه کاتتر میباشد.
الف) محفظه بالون:
قسمتی از کاتتر است. که با ورود و خروج گاز هلیوم به داخل آن، پر و خالی شده و دارای ویژگیهای زیر میباشد:
جنس: جنس بالون معمولا از موادی انتخاب میشود که در برابر پلاکهای آترومی جدار عروق مقاوم بوده و از طرفی در برابر پر و خالی شدنهای مداوم، کمترین مقاومت را ایجاد کرده و بیشترین طول عمر را داشته باشد. امروزه از موادی مانند Polyutethane،Texin، Cardothane و Durathane در ساخت بالون استفاده میشود.
پوشش: پوشش هیدروفیلیک (Hydrophilic Coated) بعضی از بالونها که بعد از مرطوب کردن آن فعال میشود، سبب کاهش 70 درصدی ضریب اصطکاک یا Coefficient Friction میان کاتتر و غلاف (Introducer Sheath) شده و همچنین میزان سایش عروق (Abrasion)را نیز به میزان 30 درصد کاهش میدهد.
بسته بندی (Wrapped): به منظور سهولت کار در هنگام جاگذاری و جلوگیری از آسیب به شریان، محفظه بالون مانند یک چتر بسته، روی هم چین خورده و پیچیده شده است. (3)
- قطر بالون: تلاش میشود تا حد امکان قطر بالون قبل از باد شدن کم و نزدیک به قطر تنه کاتتر ساخته شود تا در هنگام جاگداری کاتتر kink نشده و شریان آسیب نبیند. در این حالت بالن از داخل غلافی به قطر 7 الی 8 فرنچ عبور مینماید. اما زمانیکه بالن از گاز هلیوم پر میشود قطر بالن بر اساس اندازههای مختلف، به 5/17- 5/13 میلیمتر افزایش مییابد. قطر بالن میبایست طوری انتخاب شود که در هنگام پر شدن 90-80 درصد از آئورت را مسدود نماید.
- طول بالون: طول بالون بر اساس قد بیمار از 165 تا 258 میلی متر انتخاب میگردد. بالون را طوری کار گذاری مینمایید که نوک آن تا آئورت توراسیک یعنی 2-1 سانتیمتر زیر شریان ساب کلاوین چپ و یا بین فضای دندهای 2 و3 (intercostal spaces2,3) و انتهای آن تا بالای شریان کلیوی قرار گیرد. اگر نوک بالون بالاتر از حد استاندارد قرار گیرد، شریان ساب کلاوین و یا کاروتید چپ را مسدود مینماید و در صورتیکه پایین تر از حد استاندارد قرارگیرد ممکن است شریان کلیوی مسدود گردد. بنابراین انتخاب طول مناسب و نحوه قرار گرفتن بالون در آئورت بسیار با اهمیت میباشد.
محل قرار گرفتن بالون در آئورت
- حجم بالون: حجم بالون با توجه به اندازه و قطر بالون متغییر و در محدوده 50-20 سی سی قرار
میگیرد. میزان حجم بالون میبایست طوری انتخاب گردد (با توجه به قطر تقریبی آئورت بیمار) که با ورود گاز هلیوم به داخل آن، 90-80 درصد از آئورت مسدود گردد.
ب) تنه کاتتر:
بدنه کاتتر از دو لوله یا مجرا تشکیل شده است:
1- Gas Passage Area: مجرایی بزرگ که جهت عبور گاز هلیوم طراحی شده است. در این طراحی، حداکثر سطح برای عبور گاز و به حداقل رساندن استهلاک گاز با جدار لوله مدنظر قرار گرفته شده است.
2- Inner Lumen: مجرای داخلی است که بسیار کوچکتر بوده و جهت عبور Guide Wrire با قطر 025/0 اینچ و مانیتورینگ فشار داخل آئورت بکار میرود. قطر مجرای داخلی در محدوده 027/0 اینچ (175/0 میلیمتر) میباشد.
این دو مجرا به صورت Co-Lumen طراحی شده است: به طوریکه مجرای کوچکتر در قسمتی از جدار لوله بزرگتر به صورت موازی کنار هم قرار گرفتهاند.
طراحی و جنس این لوله به گونهای است که به کاتتر، حداکثر مقاومت در برابر تاشدگی و بیشترین قابلیت انعطاف پذیری و سازگاری با خون را میدهد. قطر بدنه کاتتر به اندازهای است که شریان را مسدود نکرده و از طرفی کارآیی مناسب جهت عبور گاز و اندازهگیری فشار داخل آئورت را فراهم مینماید.
بخش خارج شریان
بدنهی کاتتر و محافظ: قسمتی از کاتتر است که خارج از شریان قرار میگیرد. این قسمت توسط محافظ غلاف (protective sheath) در جهت حفظ استریلیتی کاتتر در هنگام جابجایی بالون، پوشانده شده است. (شکل 3-4)
StatLock ,StatGard: جهت ثابت نگه داشتن کاتتر بر روی پوست بیمار استفاده میگردد. این قسمت به وسیله نخ جراحی و یا چسب مخصوص بر روی پوست ثابت شده و مانع از جابجایی ناخواسته بالون میشود.
V-hub: قسمتی از کاتتر است که دو مجرای گاز و مجرای داخلی را از هم جدا میکند. مجرای عبور گاز هلیوم توسط یک لوله، به کپسول هلیوم متصل میشود و مجرای داخلی (محل عبور گایدوایر) توسط لولهای بسیار باریک و مقاوم (pressure line) به ترانس دیوسر فشارخون متصل میگردد.
کاتتر فایبر اپتیک Fiber Optic Catheter
سنسورهای مینیاتوری فایبراپتیک بر مبنای قانون Fabry-Pérot white light interferometry طراحی شده است. سنسور این کاتتر از یک غشای دیافراگمی میکروسیلیکونی، فنجانی شکل و با پایهای از جنس شیشه که در مقابل فشار واکنش نشان میدهد تشکیل شده است. این حالت فضای Fabry-Pérot را بهوجود میآورد که اثرات اپتیکال ناشی از تغییرات فشار را سنس میکند. سنسور به یک فیبر اپتیکال مولتیمود متصل است که امواج را از سنسور به مبدل سیگنال منتقل مینماید. نور سفید از یک لامپ، مستقیماً به فضای
Fabry-Pérot منعکس میگردد که امواج بهوجود آمده را به سیگنالهای کدگذاری شده تبدیل مینماید. این سیگنالهای کدگذاری شده به سمت دستگاه کدخوان ارسال گشته و توسط آن تبدیل به پیامهای معناداری از وضعیت بیمار میشود. به دلیل ساختار و خاصیت فیبرها، امواج پارازیتی (امواج رادیو فرکوئنسی RF – الکترومغناطیسی EM و میکروویو MW ) اختلالی در پیامهای ارسالی توسط فیبر اپتیکی ایجاد نمیکنند.
قابلیت ساختار مینیاتوری این سنسور، موجب کاربرد راحت و ایمن آن در محیط فیزیولوژیک بدن و فضاهای محدود، همراه با سایر تجهیزات تهاجمی که نیاز به View اپتیکال دارند (از جمله عروق کوچک و یا فضاهای ظریف و حساس همچون مغز) میگردد. با توجه به توسعه تکنیک های کم تهاجم در جراحی) Minimal invasive surgery استفاده از کاتترهای میکرو رو به توسعه و افزایش میباشد. این سنسورها خصوصاً برای اندازهگیری فشار و حرارت، کاملاً ایمن و قابل اعتماد بوده و زمینه کاربرد وسیعی در کاردیولوژی – نورولوژی و اورولوژی پیدا نموده است. به زودی انقلابی در افزایش ایمنی و کارآیی روشهای درمان کم تهاجمی را به کمک این تکنولوژی شاهد خواهیم بود.
پاسخ دهی، حساسیت فراوان و سرعت بالای این سنسورها از نکات بسیار مهم در کاربردهای مدیکال برای ارسال تغییرات فیزیولوژیک بیمار میباشد. یکی از کاربردهای بسیار مهم این تکنولوژی، استفاده از آن در بالون پمپ داخل آئورتی است. امروزه بالون پمپ داخل آئورتی تبدیل به یکی از مهمترین و پر کاربردی ترین تجهیزات حمایت حیاتی بیماران شده است.
هم زمان سازی پر و خالی شدن بالون با سیکل قلبی که از طریق ECG و یا امواج شریانی دریافت میشود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از طرفی در شرایط پاتولوژیک قلب، ریتمهای خاص و یا سرعت ضربان بالا، این زمان سنجی بسیار حساستر و پر اهمیتتر بوده تا از عوارض احتمالی (تایمینگ اشتباه) جلوگیری شود.
به طور معمول اندازه گیری فشار موج شریانی از طریق تغییرات فشار مایع در مسیر ترانس دیوسرهای رایج اندازه گیری میشود. این شکل انتقال فشار مایع، دارای محدودیتهایی میباشد:
- محدودیت دینامیکی با توجه به مایع درون مسیر و الاستیسیته مسیر انتقال مایع در جهت پاسخ دهی
- تاثیر تغیرات محیط خارجی بر فشار مایع
- مشکلات نگهداری از مسیر و مایع درون آن
- شستشوی مکرر مسیر شریانی در جهت جلوگیری از ایجاد لخته (لخته شدن خون در مسیر ترانس دیوسر یکی از رایج ترین مشکلات در کاربری بالون میباشد).
- ورود هوا به مسیر شریانی
- خونریزی در اثر جدا شدن مسیر شریانی از ترانس دیوسر
اما کاتتر فایبر اپتیک با خصوصیات بارز زیر توجه متخصصین را به خود جلب نموده است:
- انتقال ایمن و سریع فشار بدون مداخلات محیطی
- کاهش نیاز به مراقبتهای خاص
- ارزیابی فشار واقعی آئورت به دلیل سرعت و دقت بالا در انتقال فشار از نوک کاتتر
- ارائه امواج فشار شریانی شفاف و بدون پارازیت
- کاهش چشمگیر تغییرات و پارازیتهای محیطی مانند جابجایی بیمار در تخت و استفاده در اتاق الکتروسرجیکال (اتاق عمل)
- انتقال سیگنال آنی و امکان پاسخ دهی سریع در بیمارانی که سرعت ضربان بالا و ریتمهای متغیر دارند (کودکان و نوزادان)
- با توجه به ابعاد مینیاتوری این تکنولوژی، ساخت و طراحی کاتتر هایی با ابعاد کوچکتر برای بیمارانی با جثه و آئورت کوچک مهیا میگردد.
- کالیبره نمودن کاتتر به صورت اتوماتیک در زمانهای معین
- افزایش سرعت حرکت گاز و اجرای تایمینگ سریعتر در بالون
-
کیت کارگذاری Insertion Kit
جهت کارگذاری کاتتر بالون نیاز به مجموعهای از وسایل میباشد که در زیر لیست گردیده است.
Hemostasis Valve Angiographic-Needle
Pressure Tubing Guidewire
Three-Way Stopcock Vessel Dilator
Catheter Extender Introducer Dilator